تئاتر پوچی یا تئاتر ابزورد (1)
تئاتر پوچی یا تئاتر ابزورد (به فرانسه: Le Théâtre de l'Absurde) اصطلاحی بود که نویسنده و منتقد، مارتین اسلین برای نشان دادن نوعی سوگیری تئاتری مهم در قرن بیستم میلادی ابداع کرد.
تئاتر ابزورد(:پوچ، بی معنی، معنا باخته، یاوه) عنوانی است که اولین بار توسط مارتین اسلین منتقد، در کتابی به همین نام ثبت شد؛ او این نمایشنامه ها را بر مبنای یک تم اصلی پوچی مشابه آنچه آلبر کامو در مقاله سال ۱۹۴۲ خود با عنوان «افسانه سیسیفوس» استفاده می کند، بکار می گیرد.
پوچی در این نمایشنامه ها . . . شکل واکنش انسان را نسبت به جهان بی مفهوم در برمی گیرد، انسان مانند عروسک خیمه شب بازی در کنترل نیرویی خارجی است. این اصطلاح برای طیف وسیعی از نمایشنامه ها بکار برده می شود و بسیاری از این خصوصیات در نمایشنامه های این سبک یکسان است. کمدی که با تصاویر تراژیک آمیخته شده، شخصیت هایی که با ناامیدی محبورند کارهای تکراری و بی مفهوم انجام دهند، دیالوگ های پر از کلیشه، بازی کلمات و بیهوده گی، و موضوعات تکراری و گسترش دهنده پوچی.
این نوعی از تئاتر است که به بازه وسیعی از آثار نمایشنامه نویسان دهه های پنجاه، شصت از جمله ساموئل بکت، اوژن یونسکو، آرتور آدموف و دهه های متعاقب آن از جمله تام استوپارد، و هارولد پینتر(به تعبیر آخرین ورژن همین کتاب - ۲۰۰۴) اطلاق می شود.
تئاتر ابزورد از لحاظ مفهومی در لوایای مختلف، ارتباط تنگاتنگی با پوچگرایی که پس از جنگ جهانی در آثار بزرگانی چون سارتر و کامو به اوج خود می رسید، دارد. این سبک به شدت بر فلسفه وجودی تکیه دارد و عمدتاً خاص نمایشنامه هایی است که نمایشنامه نویسان اواخر دهه ۱۹۴۰ تا ۱۹۶۰ می نوشته اند . این شیوه تئاتری بیانگر این باور است که در یک جهان بدون وجود خداوند، وجود انسان بی مفهوم و بی هدف بوده و همه ارتباطات منجر به شکست می شود و نتیجه اجتناب ناپذیر آن «سکوت» است. تئاتر پوچی با ارائه مستقیم یافته های وجودی، خود با فلسفه وجود ارتباط دارد. هدف این شیوه تئاتری نشان دادن دنیایی است که بشر فقط با خود و نه چیز دیگر بدنیا می آید و باید جایگاه خود را در جهان متافیزیک پیدا کند.
اغلب آثار ابزورد از عرف تئاتری بهره می گیرند اما محدود به آن نیستند. این کارها عموماً سطوح بالایی از مغایرت و بیگانگی دارند مثل صحنه تشیع جنازه که در آن بازیگران خوشحالند و یا جشن تولد که با افسردگی اجرا می شود. ارتباط چندبعدیی که بازی های زبانی، کلیشه های اغراق آمیز، تکرار و ترکیبات بیربط یا حتی عبارات ابتکاری رابه دنبال خود دارد و از زبان شخصیت هایی بیان می شود که معمولاً در یک تراژی-کمدی اسیر شرایط جبری و فشارهای ناخوشایند ناخودآگاهند. از شیوه های روایی کلاسیک عبور می کند و بعدتر آن را به مسخره می گیرد؛ و تبعاً همیشه لااقل تهمایه ای از فضاسازی های سوررئال را تداعی می کند. مسخرگی تلخی که لوایای قابل توجه تراژدی را از وادی روایت های واریته تا شوخی ها و بداهه پردازی های کمدیا دلآرته (یا کمدی ایتالیایی) با خود می کشاند.
اساساً فرم این گونه نمایشها به طور مداوم در طول عمر آن تجربی باقی مانده و همواره علی رغم تأثیر فراوانی که از جریان های مختلف گرفته، به دنبال شیوهٔ جدیدی برای ارائهٔ چارچوب یا شکستن چارچوب های روایی داشته است. شاهد بی بدیل چنین انگیزه هایی، تفاوت های تکنیکی و زمینه ای مابین آثار بزرگان این جریان است؛ از جمله آن ها که در بالا نامشان رفته است. از جمله مهمترین تأثیرگذاران، استاد بزرگ هنر نمایش شکسپیر است، که تأثیر عمده ای در سرایت تراجیکمدی به تئاتر ابزورد داشته است؛ که در نهایت صراحتاً در نمایشنامهٔ مکبث قابل درک است.
اما تأثیرپذیری از پیشینهٔ دنیای هنر به اینجا ختم نمی شود و حتی تأثیرات کمدی اسلپ استیک (کمدی بزن و بکوب) سینمای محبوب دوره های گذشته مثل فیلم های چاپلین، باستر کیتن و حتی لورل و هاردی (بالاخص در "فیلم" تنها فیلمنامه نوشته شده توسط بکت، که کیتن درآن ایفای نقش کرده) غیرقابل انکار است. یکی از افراد پیشرو پذیرفته شده وادی تئاتر ابزورد، لوئیجی پیراندلو است، که به شدت، گونهٔ نمایشی تجربی (اکسپریمنتال) را مورد توجه قرار داده، و تلاش زیادی برای رهایی از چارچوب های رئالیسم در نمایش (بر خلاف نمایشنامه نویسانی چون هنریک ایبسن) صورت داده است؛ که نقش آفرینی فرا نمایشی، بازی در بازی، و انعطاف مرزهای محدوده بازی از جمله خصیصه های آثار او به شمار میروند.